Dwangmatig denken, ook wel bekend als obsessieve gedachten, verwijst naar terugkerende, ongewenste en vaak verontrustende gedachten, beelden of impulsen die moeilijk te beheersen zijn. Voorbeelden van dwangmatige gedachten zijn:

• Angst voor besmetting of vuil

• Agressieve of gewelddadige gedachten

• Overmatige zorgen over symmetrie, orde of precisie

• Ongewenste seksuele of godslasterlijke gedachten

Deze gedachten zorgen vaak voor angst, maar vaak ook voor schaamte en schuldgevoelens. Vooral als mensen het idee hebben dat de dwangmatige gedachten iets zeggen over hun werkelijke intenties ("Dat ik het denk betekent dat ik het diep van binnen wil"). Dit is echter nooit het geval. 

Dwangmatig handelen, ook wel bekend als compulsies, verwijst naar herhalende gedragingen of mentale handelingen die iemand uitvoert om de angst of ongemak veroorzaakt door obsessieve gedachten te verminderen. Deze handelingen worden vaak uitgevoerd volgens strikte regels of rituelen, zelfs als ze geen logische basis hebben. Voorbeelden van dwangmatige handelingen zijn:

• Overmatig handen wassen of schoonmaken

• Herhaaldelijk controleren of deuren op slot zijn of apparaten zijn uitgeschakeld

• Dingen in een bepaalde volgorde of symmetrie plaatsen

• Herhaaldelijk tellen of bepaalde woorden of zinnen herhalen

Hoewel deze handelingen tijdelijk verlichting kunnen bieden (afname van angst, schuld of schaamte), kunnen ze op de lange termijn het dagelijks leven en functioneren van een persoon aanzienlijk verstoren.

Behandeling van obsessieve-compulsieve stoornis (OCS):

Cognitieve gedragstherapie is een van de meest effectieve behandelingen voor OCS. Deze therapie helpt mensen hun obsessieve gedachten en compulsieve gedragingen te begrijpen en te veranderen. Een specifieke vorm van CGT, genaamd Exposure and Response Preventie (ERP), is bijzonder effectief bij dwangstoornissen. ERP houdt in dat de persoon geleidelijk wordt blootgesteld aan de angst veroorzakende obsessies zonder de dwangmatige handelingen uit te voeren, waardoor de angst na verloop van tijd afneemt. In sommige gevallen kan een combinatie van CGT en medicatie de meest effectieve benadering zijn. Dit kan vooral nuttig zijn voor mensen die niet voldoende baat hebben bij alleen therapie.